MORFOLOGI JAKU IBAN

1.0 JAKU TUNGGAL (ISL)

 

2.0 TUKUH JAKU TUNGGAL

 

2.1 Jaku Tunggal siti patah sebut.

Penyampau jaku tunggal asal ti ngundan siti patah sebut ba jaku Iban enda mayuh. Sekeda leka jaku tunggal nya datai ari jaku injau baka ari jaku Melayu, English enggau jaku bukai. Pola sakum konsonan-vokal dalam jaku tunggal baka ke ba baruh tu:

1.    VV	2.    KV	3.    VK	4.    KVK
5.    KKVK	6.    KVKK	7.    KKKV	8.    KKKVK

1.    VV       -   au       ai       oi    eh

2.    KV       -   tu       yu     ju    ru   ti   ni   ke   wa   wi

3.    VK       -   it      as

4.    KVK    -   soh    roh   bah   sen   bab

5.    KKVK -   stor   skel   draf   staf

6.    KVKK -   teks   bank   golf   seks   volt   zink

7.    KKKV -   skru

8.    KKKVK- skrip   straw

2.2 JAKU TUNGGAL DUA PATAH SEBUT

Leka jaku dalam jaku Iban tebal agi datai ari leka jaku dua patah sebut. Sekeda pola jaku tunggal dua patah sebut nya baka ba chunto di baruh tu.

1.    V + VK	5. VK + KVK	9. KV + KVK
2.    V + KV	6. KV + V	10. KVK + KV
3.    V + KVK	7. KV + VK	11. KVK+KVK
4.    VK + KV	8.KV + KV	12.  KV+ VV

1.    V + VK    -  aus   aik   ais    auh    aum     iar    ias

2.    V + KV   -   aku   ubi   isu  aka   ila   ela   aya    ibu   adi   amu  ini  aki  iri  ipa

3.    V + KVK -  emas   ubat   ikan   ujan   alit   akan  iris  ulat  ilut  ubah   utan

4.    VK + KV -   undi   unta   unda   unga   ampa   ambu  anti  umba  antu  enda

5.    VK+ KVK-  umpan   untak  empat   ambun   indik  undur  undan entak ampun

6.    KV+ V    -   dua   tua   sua  iya  tau  dia  kia  bau   rua

7.    KV+ VK  -  paut  kait   tuat   gaut  gauk  baum   jauh  kuit   daun

8.    KV+ KV  -  jala    pasu  paku   tali  kapa  kita   kami  kera   gaga  rata  batu 

9.    KV+ KVK - kapal    malam   makai  bakul    mulut   kulum  pulai  nugal  

10. KVK + KV – lampu   penti   tampi  danji    bantu  tanju   banta  kanta

11. KVK+ KVK – umang    ujang   buntak  tampas  nimbal   lambar   sandar 

12. KV + VV  -  buai   muai  tuai   buau  diau  miau  

2.3 JAKU TUNGGAL TIGA PATAH SEBUT

Leka jaku tunggal tiga patah sebut enti dibandingka enggau leka jaku tunggak dua patah sebut ending mayuh agi. Pola tusun konsonan-vokal leka jaku ti bansa tu nabur mayuh agi. Sekeda nya jaku injau ari bansa bukai.Sekeda pola patah sebut leka jaku tiga patah sebut nya baka rintai di baruh tu besereta enggau chunto pola jaku tiga patah sebut:

1.    KV+KKV+KV	kenyadi   penyadi
2.    KV+KV+KVK	seriran   begerit   begerut   peluluh   merusut  lelegup
3.    V+KV+V	idea   urea   anoa
4.    KV+KV+V	semua   mulia   petua   menua  pakai   matak   badak
5.    KV+KV+KV	lelaki   bebini   lelabi   leluba   seruri  belaki  terima
6.    KV+KV+VK	meruan   keruan   seruan   beduit   beruit   beduan
7.    KVK+KV+V	mentua   tempua   pendua   kendua  kantau
8.    KVK+KV+VK	tempias   bankuet   lengkuas   jengkuan   sengkuar
9.    V+KV+KV	utara   ugama  aroma  opera   acara
10. V+KV+KVK	amatur   amanah
11. VK+KV+KV	antara   istana   asrama  indera
12. KVK+KV+KV	menteri   soldadu  mentega  mentera
13. V+KV+VK	akaun   elaun   ideal
14. KV+KV+KVK	belelang   senapang   penapat  selaput  kelapis
15. KVK+KV+KVK	sembilan   tempayan   maksimum
16. KV+KVK+KV	belanja   perengka   terumbu   perambu   teransu
17. KVK+KVK+KV	semperna
18. KV+KVK+KVK	belimbing   gelanggang  belangkas  kemundang
19. KV+KKV+VK	recruit
20. KV+KKV+KVK	sengkawan    pendawan     penyawan

2.4 JAKU TUNGGAL EMPAT PATAH SEBUT

Jaku tunggal ti bansa tu penyampau iya kurang agi ari jaku tunggal tiga patah sebut baka ti udah disebut di atas nya tadi. Sekeda leka jaku tu datai ari jaku injau. Pola enggau chunto leka jaku iya tau dipeda baruh:

1.    KVK+KV+KV+KVK	sentimeter
2.    V+KV+KVK+KV+KV	universiti
3.    VK+KV+KV+KV	emperaja
4.    VK+KV+KV+KVK	engkelulut   emperengut
5.    VK+KKV+KVK+KVK	encherindak
6.    VK+KV+KV+VK	engkalait
7.    KVK+KV+KV+KV+KVK	kosmopolitan
8.    KV+KV+KV+KVK	kapitalis   bekedengung
9.    KV+KV+KV+KVV	bekedugau   bekedayau
10. KV+KV+KVK+KKV	begerancha
11. KVK+KVK+KV+KV	dispensari
12. KV+KV+V+KVK	nasional   rasional